Burgum - Bergum

Bergum (officieel, Fries: Burgum, [’börgm]) is een dorp gelegen in de Nederlandse provincie Friesland. Het fungeert als hoofdplaats van de gemeente Tietjerksteradeel en heeft een bevolking van 9.867 inwoners in 2023. Hoewel het ooit het grootste dorp van de gemeente was, is het nu kleiner dan voor 1930, toen Noordbergum nog onder Bergum viel.

Tot 1989 stond het dorp bekend als Bergum in het Nederlands, maar sindsdien draagt het officieel de Friese naam Burgum. Naast het dorp omvat het ook de buurtschap Noordermeer. Het staat bekend als een dorp omgeven door bossen en wateren, gelegen op de overgang van de Friese Wouden naar het veengebied van Midden-Friesland.

Het landschap rondom Burgum wordt gekenmerkt door een coulisselandschap met houtwallen, met aan de oostelijke kant de natuurgebieden de Soestpolder en Noordermeer. In de omgeving van de Ritskeloane vind je schilderachtige fiets- en ruiterpaden, terwijl aan de westelijke kant het natuurgebied De Dobben ligt. Ook zijn er nog een twaalftal pingo’s te vinden in de omgeving van Burgum.

Vanuit Burgum kun je varen naar het Bergumermeer en De Leijen, of de andere kant op richting Eernewoude en Leeuwarden. Het dorp ligt aan het Prinses Margrietkanaal, dat naar het westen gaat via de Kromme Ee naar de Wijde Ee (Djippe Gat) en naar het oosten via de Groninger Vaart naar het Bergumermeer.

Sinds het najaar van 2016 ligt ten westen van Burgum het Hendrik Bulthuis Akwadukt onder het Prinses Margrietkanaal. Over het kanaal strekt zich de brug Burgumerdaam uit.

Burgum is bereikbaar via de N356, die naar het noorden leidt naar Veenwouden en Dokkum, en via de N355 naar Hardegarijp, Noordburgum en Leeuwarden. Naar het zuiden biedt de weg verbindingen naar Suameer en Garijp, en via de Wâldwei naar Leeuwarden en Drachten. In westelijke richting verbindt de Warren het dorp met Suawoude en Tietjerk."

In de omgeving van Burgum zijn werktuigen van de rendierjagers van de Ahrensburgcultuur gevonden. In de late twaalfde eeuw werd de Kruiskerk gebouwd op de plaats van een oud tufstenen kerkje, nabij het "Bergklooster" (of Barraconvent) uit diezelfde tijd. Bij resolutie van 6 november 1581 werd onder meer besloten dit klooster af te branden, "opdat de vijanden (Spanjaarden) daarvan geen roofnesten make". De gebouwen met de historische namen Martinushof en Kleasterhof op de Kloosterlaan herinneren hier nog aan. De Kruiskerk in Burgum staat ook bekend om de goede akoestiek.

In 1747 was Burgum een van de eerste plaatsen in de toenmalige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden waar het Pachtersoproer uitbrak, dat zich vervolgens verspreidde vanuit Groningen en Friesland naar andere delen van het land.

Historische gebouwen zoals het slot Hillama, de Grovestins en het Hooghuis herinneren aan de rijke geschiedenis van Burgum. Glinstrastate aan de Schoolstraat, oorspronkelijk gebouwd als Philaleatheia in 1855 door een lid van de invloedrijke Ferf-familie, en een grafheuvel met een grafkelder met 9 kisten, waarvan bijna allemaal behorend tot de Ferf-familie, zijn ook opmerkelijke historische locaties in Burgum.

Centraal in het historische centrum staat "'t Roodhert", een eeuwenoude herberg die in de 18e eeuw diende als "grietenij Regtcamer". De herberg speelde een rol als zittingsplaats voor de vredes- en politierechter tot 1831, toen het hoekhuis tegenover werd omgebouwd tot het nieuwe grietenijhuis. In 1908 werd het oude Roodhert afgebroken en vervangen door een nieuw gebouw met dezelfde naam.

Het oude grietenijhuis op de hoek Schoolstraat / Lageweg heeft verschillende functies gehad en is nu een winkelpand. Cultureel centrum "De Pleats", oorspronkelijk van de familie Haisma, dateert uit 1773 en werd in 1954 gekocht door de gemeente. Na restauratie werd het een uniek dorpscentrum en restaurant met vergaderfaciliteiten. Op het terrein van "De Pleats" werd in 1960 het "Iepenloftteater" gebouwd, waar jaarlijks in juni een Fries toneelstuk wordt opgevoerd. In 2002 onderging het theater een volledige renovatie.

• Statistieken woonplaats: Burgum
• Rijksmonumenten: Burgum
• Moll;s Map: Tietsjerkseradeel

Deel deze pagina met: